Bộ phim Đến hẹn lại lên ra mắt vào năm 1974 dưới bàn tay đạo diễn tài hoa Trần Vũ, đã ghi dấu ấn sâu đậm trong lịch sử điện ảnh cách mạng Việt Nam như một tác phẩm kinh điển không thể thay thế.
Lấy bối cảnh vùng quan họ Kinh Bắc trước thềm Cách mạng tháng Tám năm 1945, bộ phim kể về câu chuyện tình đầy trắc trở của Nết (NSND Như Quỳnh) và Chi (NSƯT Vũ Tự Lẫm đóng).
Vì định kiến và rào cản của xã hội đương thời, họ buộc phải chia xa, nhưng cuối cùng lại tìm thấy nhau ở một ngã rẽ khác của cuộc đời.
Không chỉ thành công về nghệ thuật, Đến hẹn lại lên còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc khi lần đầu tiên đưa chất liệu dân ca quan họ vào điện ảnh, tạo nên những hình ảnh và giai điệu lay động lòng người.
Tại Liên hoan phim (LHP) Việt Nam lần thứ 3 năm 1975, bộ phim đã xuất sắc giành được giải Bông Sen Vàng cho Phim truyện nhựa xuất sắc nhất. NSND Như Quỳnh cũng được vinh danh với giải Nữ diễn viên chính xuất sắc, trong khi hạng mục Đạo diễn và Quay phim xuất sắc nhất tiếp tục mang về cho tác phẩm thêm 2 giải Bông Sen Vàng danh giá.
Năm 1976, Đến hẹn lại lên tiếp tục khẳng định vị thế trên trường quốc tế khi giành giải thưởng chính tại LHP Quốc tế Karlovy Vary - một trong những LHP lâu đời và uy tín nhất châu Âu.
Sau hơn nửa thế kỷ, dàn diễn viên của Đến hẹn lại lên - đặc biệt là NSND Như Quỳnh, NSƯT Vũ Tự Lẫm và NSƯT Vũ Đình Thân - đã để lại những dấu ấn không phai trong lòng khán giả. Vậy, cuộc sống và sự nghiệp của họ giờ ra sao?
Như Quỳnh vào vai cô Nết trong phim "Đến hẹn lại lên" (Ảnh: Chụp màn hình).
NSND Như Quỳnh vai cô Nết
Trong Đến hẹn lại lên, NSND Như Quỳnh đảm nhận vai Nết - một liền chị mang vẻ đẹp dịu dàng, đằm thắm, sống nội tâm và thủy chung son sắt. Dù bị ép gả cho một địa chủ giàu có, trái tim Nết vẫn hướng về mối tình đầu dang dở với chàng trai tên Chi.
Khi đóng phim Đến hẹn lại lên, Như Quỳnh mới ở độ tuổi 19, đôi mươi, vừa chạm ngõ điện ảnh nhưng đã thể hiện vai diễn một cách tinh tế và cảm xúc.
Gương mặt thuần Việt, đôi mắt “biết nói” cùng phong thái đoan trang đã khiến hình ảnh cô Nết vấn khăn mỏ quạ, mặc áo tứ thân trong phim trở thành biểu tượng khó phai, gắn liền với tên tuổi của bà suốt nhiều thập kỷ.
Nhiều người cho rằng, nhân vật Nết như được “đo ni đóng giày” cho Như Quỳnh. Tuy nhiên, ít ai biết, ban đầu, gia đình nữ diễn viên lại khá e ngại khi con gái nhận vai này.
“Tôi là người Hà Nội, còn Nết là cô gái Kinh Bắc những năm 1940 - khoảng cách về không gian, thời gian và lối sống là rất lớn. Bố mẹ tôi lo lắng nên đã dẫn tôi đến gặp Giáo sư Hoàng Như Mai để được nghe bác kể về nét đẹp, tính cách của phụ nữ vùng quê Bắc Ninh thời xưa. Nhờ vậy, tôi đã có một hình dung rõ ràng hơn.
Tôi vẫn nghĩ rằng, làm diễn viên thì ngoài việc rèn luyện, học tập, phải có bản năng nữa", NSND Như Quỳnh từng chia sẻ với phóng viên Dân trí.
Kỷ niệm khiến Như Quỳnh không thể quên trong quá trình đóng Đến hẹn lại lên là cảnh Nết gặp lại người yêu sau nhiều năm xa cách. NSND Như Quỳnh kể: "Tôi phải khóc nhưng là khóc trong nụ cười hạnh phúc. Đây là cảnh rất khó vì khi đó, tôi mới chỉ 19, 20 tuổi chưa có kinh nghiệm, phải diễn đi diễn lại không biết bao nhiêu lần".
Sau Đến hẹn lại lên, NSND Như Quỳnh tiếp tục gặt hái nhiều thành công trong sự nghiệp điện ảnh. Những bộ phim sau đó của bà như: Bao giờ cho đến tháng Mười, Người đàn bà mộng du, Hà Nội mùa đông năm 46… đều trở thành những tác phẩm được đánh giá cao. Tuy nhiên, Đến hẹn lại lên vẫn là một kỷ niệm đẹp không thể nào quên.
Hiện tại, dù đã ngoài 70 tuổi, NSND Như Quỳnh vẫn bền bỉ với nghiệp diễn. Những năm gần đây, bà tiếp tục ghi dấu ấn qua các bộ phim truyền hình được khán giả yêu thích như: Đừng bắt em phải quên (2020), Hương vị tình thân (2021), Hành trình công lý (2022), Không thời gian (2024)…
Chia sẻ với phóng viên Dân trí, NSND Như Quỳnh cho biết, bà cảm thấy may mắn khi vẫn được các đạo diễn tin tưởng mời tham gia phim ảnh.
NSND Như Quỳnh chia sẻ thêm rằng, với bà, mỗi lần trở lại phim trường là một lần tiếp thêm sinh lực, là cách để sống trọn với niềm đam mê nghệ thuật chưa bao giờ tắt.
Nói về gia đình và đặc biệt là cuộc hôn nhân hạnh phúc bên chồng - nhiếp ảnh gia Hữu Bảo - NSND Như Quỳnh tiết lộ, chồng bà là người tâm lý, luôn động viên bà làm nghệ thuật nếu có sức khỏe.
Ở tuổi 71, nữ nghệ sĩ gạo cội vẫn giữ được nét đẹp đằm thắm, dịu dàng và phúc hậu. Hiện gia đình bà sống ở phố Hàng Đào, Hà Nội. Mặc dù là khu phố ồn ào, đông đúc, nữ NSND vẫn tìm được những "góc lặng" cho cuộc sống an yên của mình.
Bà chia sẻ: "Tôi thích ở nhà để nấu nướng, đọc kịch bản và hạn chế xuống phố, chắc do tuổi già nên không thích sự náo nhiệt nữa”.
NSND Như Quỳnh và ông xã Ảnh: Bảo tàng Hà Nội).
NSƯT Vũ Tự Lẫm vai Hai Chi
NSƯT Vũ Tự Lẫm - nghệ danh Hai Lẫm là một nghệ sĩ hát quan họ nổi tiếng của xứ Kinh Bắc. Ông được xem là một trong những người đặt nền móng của Đoàn Dân ca Quan họ Bắc Ninh (nay là Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh) và từng giữ chức Trưởng đoàn trong những ngày đầu thành lập.
Vai Chi - người yêu của cô Nết - trong Đến hẹn lại lên là lần hiếm hoi ông tham gia điện ảnh, nhưng đã để lại dấu ấn sâu đậm.
Trong phim, Chi là một liền anh quan họ, yêu Nết chân thành nhưng bị ngăn cản bởi hoàn cảnh éo le. Cảnh nắm tay duy nhất giữa Chi và Nết, do quan niệm “nam nữ thụ thụ bất thân” thời bấy giờ, đã trở thành khoảnh khắc kinh điển, vừa giản dị vừa nhiều cảm xúc.
NSƯT Vũ Tự Lẫm vai Hai Chi phim "Đến hẹn lại lên" (Ảnh: Chụp màn hình).
Năm ấy, NSƯT Vũ Tự Lẫm mới 22 tuổi, được chọn đóng phim đúng thời điểm hoàng kim của Đoàn Dân ca Quan họ Hà Bắc. Thời đó, ông vừa đi biểu diễn, vừa đóng phim của Hãng Phim truyện Việt Nam. Mỗi ngày đóng phim được bồi dưỡng 1 đồng (giá một bát phở lúc đó là 6 hào).
"Tôi vừa tham gia đóng phim vừa phải đi diễn cùng Đoàn Quan họ nên ít gặp Như Quỳnh. Tôi chỉ đến đoàn làm phim khi đạo diễn yêu cầu, nhưng do hiểu được vai diễn, tôi đã nhập vào nhân vật với cảm xúc chân thực", NSƯT Vũ Tự Lẫm chia sẻ trong chương trình Cine 7 - Ký ức phim Việt.
Có một thời, đi đâu mọi người đều nhận ra, gọi NSƯT Vũ Tự Lẫm với cái tên trìu mến "anh Hai Chi" (chồng cô Nết).
Nhìn lại sự nghiệp, NSƯT Vũ Tự Lẫm chia sẻ rằng, Đến hẹn lại lên là cột mốc quan trọng trong cuộc đời ông. Trước khi đến với điện ảnh, ông chủ yếu hoạt động nghệ thuật sân khấu, đặc biệt là biểu diễn quan họ.
Vì vậy, khi quay phim tâm trạng của ông rất lo lắng vì không hiểu gì về diễn xuất mặc dù trước đó có được học cơ bản trong thời gian 6 tháng. Ông nói rằng, bản thân không nghĩ được đảm nhận một trọng trách lớn - đóng một nhân vật chính trong bộ phim này.
Sau vai diễn để đời trong Đến hẹn lại lên, NSƯT Vũ Tự Lẫm trở lại với niềm đam mê lớn nhất cuộc đời - dân ca quan họ. Ông tiếp tục gắn bó với nghệ thuật truyền thống, miệt mài cống hiến cho quê hương Bắc Ninh, nơi cái nôi của làn điệu quan họ vang vọng.
Ở tuổi ngoài 70, dù không còn xuất hiện trên màn ảnh, NSƯT Vũ Tự Lẫm vẫn âm thầm đóng góp cho nghệ thuật bằng việc truyền dạy quan họ cho thế hệ trẻ. Ông coi đó là cách gìn giữ một phần di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
NSND Như Quỳnh và NSƯT Vũ Tự Lẫm hội ngộ trong chương trình "Cine 7 - Ký ức phim Việt" (Ảnh: VTV).
NSƯT Vũ Đình Thân vai An
Trong phim Đến hẹn lại lên, NSƯT Vũ Đình Thân đóng vai An. Nhân vật của ông ít đất diễn nhưng để lại dấu ấn trong lòng khán giả bởi hình ảnh chàng trai nho nhã, hiền lành.
Sau Đến hẹn lại lên, NSƯT Vũ Đình Thân tiếp tục tham gia nhiều dự án điện ảnh và truyền hình như: Những người đã gặp, Đêm hội Long Trì, Mối tình sau song sắt, Ông cố vấn… Trong số đó, vai diễn ông cố vấn thực sự giúp tên tuổi Vũ Đình Thân ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng khán giả.
NSƯT Vũ Đình Thân (vai An) trong "Đến hẹn lại lên" (Ảnh: Chụp màn hình).
Tuy nhiên, sau thành công của Ông cố vấn, nam nghệ sĩ gần như vắng bóng một thời gian dài trên màn ảnh. Lý giải về sự xuất hiện ít ỏi, ông thẳng thắn chia sẻ do công việc quá bận rộn.
Lần xuất hiện gần đây nhất trên màn ảnh nhỏ của Vũ Đình Thân là trong các bộ phim: Đi qua ngày biển động (2011), Lời thì thầm từ quá khứ (2014) và Bình minh phía trước (2022).
Về đời tư, NSƯT Vũ Đình Thân hài lòng với cuộc sống hiện tại và cuộc hôn nhân hạnh phúc với người vợ thứ 2 kém ông 10 tuổi.
Trong lần hiếm hoi chia sẻ với phóng viên Dân trí, NSƯT Vũ Đình Thân cho biết, dù chênh lệch 10 tuổi, giữa nam nghệ sĩ và bà xã luôn có sự đồng cảm, hiểu và cảm thông cho nhau.
"Chúng tôi đã đi bên nhau qua những khó khăn, thăng trầm và gần như không hề có mâu thuẫn gì. Tôi nghĩ, xây dựng hạnh phúc chẳng có bí quyết gì ngoài việc chúng ta sống chân thành, hiểu và thông cảm với nhau", ông bộc bạch.
