Đêm nhạc tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam tối 19/12 quy tụ hơn 700 khán giả, đa phần trong độ tuổi từ 18-25, thưởng thức 16 tác phẩm của nhà soạn nhạc lừng danh người Nhật. Sự kiện lấy cảm hứng từ Trio World Tour năm 1996, khi ông cùng hai cộng sự diễn lại những nhạc phẩm làm nên tên tuổi như Merry Christmas, Mr. Lawrence, Rain, The Last Emperor nhưng với diện mạo khác.
Trong gần hai tiếng, các nghệ sĩ biểu diễn theo hình thức solo (độc tấu), trio (tam tấu) với ba nhạc cụ piano, violin và cello, thể hiện những giai điệu đại diện cho tư duy âm nhạc tối giản và mối quan tâm của nhạc sĩ về thiên nhiên, con người, sự tồn tại.
Ở thời điểm World Tour 1996, lựa chọn biểu diễn tam tấu với ba nhạc cụ đánh dấu hướng tiếp cận khác trong sự nghiệp của Ryuichi Sakamoto, vốn được biết đến là biểu tượng nhạc điện tử Nhật Bản. Đến nay, hình thức trio vẫn được nhiều nghệ sĩ trên thế giới theo đuổi khi trình diễn lại âm nhạc của ông.
Show mở màn với Aqua - nhạc phim Monster, mang giai điệu nhẹ nhàng. Mizu no Naka no Bagatelle và Tong Poo gợi nhắc về bộ phim tài liệu Opus, khắc họa những giây phút cuối đời bên âm nhạc của cố nhạc sĩ do con trai ông, đạo diễn Neo Sora thực hiện. Xuyên suốt bộ phim là hình ảnh của Ryuichi Sakamoto tóc đã bạc, gương mặt gầy gò nhưng vẫn tận tâm bên những bản nhạc và cây đàn piano.
Nghệ sĩ piano Thái Hà biểu diễn độc tấu "Mizu no Naka no Bagatelle''.
Chương hai mở ra bằng chuỗi tác phẩm: The Sheltering Sky, Andata, A Flower Is Not a Flower, Seven Samurai Ending Theme, gợi suy tưởng về cuộc sống, sự tồn tại của con người. Tựa đề The Sheltering Sky lấy từ tiểu thuyết cùng tên của Paul Bowles, sau này, nhà làm phim Bernardo Bertolucci dựng thành phim và Sakamoto là người soạn nhạc.
Chương trình trích dẫn câu nói nổi tiếng trong phim: ''Bởi chúng ta không biết bao giờ mình sẽ chết, ta cứ ngỡ cuộc đời là suối nguồn không thể nào vơi. Nhưng mọi sự chỉ đến đôi lần trong đời'', gửi thông điệp trân trọng từng khoảnh khắc sống. Tác phẩm giúp Sakamoto giành giải Quả Cầu Vàng cho Nhạc phim gốc hay nhất năm 1991 và giải thưởng của Hiệp hội phê bình phim Los Angeles.
Mạch cảm xúc nối dài trong phần sau của chương trình, Shining Boy & Little Randy mang sắc thái trong trẻo, giàu chất điện ảnh, Solitude (nhạc phim Tony Takitani, chuyển thể từ tác phẩm của Haruki Murakami) gợi nỗi cô đơn chốn thành thị. Nhạc phẩm Happy End khép lại chương ba như gam màu trầm lắng, lời tiễn biệt nhẹ nhàng.
Buổi diễn kết thúc bằng các tác phẩm kinh điển của Ryuichi như hai nhạc phẩm trong phim The Last Emperor (Hoàng đế cuối cùng), kể về cuộc đời Phổ Nghi - vị vua cuối cùng của triều đại nhà Thanh, do Bernardo Bertolucci làm đạo diễn. Trong phim, tác phẩm Rain vang lên ở phân cảnh Thục phi Văn Tú - người vợ thứ hai của Phổ Nghi quyết định ly hôn với ông, chạy trong mưa để tìm kiếm tự do. Giai điệu đàn dây nhanh và sắc nét thể hiện sự giải thoát và nổi loạn.
Từ trái qua: Nghệ sĩ violin Ngọc Huy, piano Thái Hà, cello Hà Miên trong phần tam tấu ''Rain'' và ''The Last Emperor''. Ảnh: Ban tổ chức cung cấp
Tác phẩm là cột mốc rực rỡ nhất trong sự nghiệp soạn nhạc phim của Ryuichi Sakamoto, giúp ông trở thành người Nhật Bản đầu tiên giành giải Oscar cho Nhạc phim hay nhất. Thành công của The Last Emperor đưa tên tuổi Sakamoto vươn tầm thế giới, mở đường cho sự nghiệp soạn nhạc phim lừng lẫy sau này với các dự án điện ảnh như Little Buddha và The Revenant (Leonardo DiCaprio đóng chính).
Bản nhạc gốc có sự giao thoa giữa kỹ thuật dàn nhạc phương Tây và các nhạc cụ truyền thống phương Đông như đàn nhị, đàn tranh, tái hiện không khí lịch sử và bi kịch của hoàng đế Phổ Nghi. Bên cạnh việc soạn nhạc, Sakamoto còn tham gia diễn xuất với vai Masahiko Amakasu, một viên quan giám sát Phổ Nghi.
Khi Merry Christmas, Mr Lawrence vang lên kết thúc chương trình, khán giả vỡ òa trong tràng pháo tay dài tưởng nhớ nhà soạn nhạc. Tác phẩm giúp Sakamoto thắng Nhạc phim hay nhất ở Giải thưởng Điện ảnh Viện Hàn lâm Anh quốc (BAFTA) năm 1984. Sau khi ông qua đời vào năm 2023, bản nhạc được coi là "di chúc" tiêu biểu cho tài năng của ông trong việc kết nối các nền văn hóa thông qua âm thanh.
Các nghệ sĩ biểu diễn tam tấu "Merry Christmas, Mr Lawrence".
Đêm nhạc diễn ra trong không khí ấm cúng, gần gũi. Khán đài được thắp sáng bằng nến. Theo ban tổ chức, nến gợi sự hữu hạn của kiếp người và dòng chảy thời gian, từ đó làm nổi bật tinh thần "Ars longa, vita brevis" (Nghệ thuật trường tồn, đời người ngắn ngủi), câu nói nghệ sĩ yêu thích sinh thời.
Thiết kế sân khấu mang màu sắc văn hóa Nhật Bản, gợi mở tinh thần ''wabi sabi'' (vẻ đẹp của sự không hoàn hảo, vô thường, giản dị). Ban tổ chức cho biết xây dựng buổi diễn như ''nghi lễ lắng nghe với âm nhạc là trọng tâm, được tôn vinh trong sự trang nghiêm và tôn trọng tuyệt đối''.
Tại không gian tri ân, khán giả để lại những lời nhắn gửi tới Ryuichi Sakamoto. Nhiều bạn trẻ cho biết rung cảm với âm nhạc của ông, coi như điểm tựa tinh thần sau những áp lực cuộc sống. Phương Anh, 21 tuổi, Hà Nội, nói không chủ động tìm đến âm nhạc của Sakamoto mà các tác phẩm của ông len lỏi qua các bộ phim, như một liệu pháp chữa lành, giúp khán giả vượt qua được những cảm xúc tiêu cực.
Khánh Linh, 18 tuổi, Hà Nội, mong chờ Merry Christmas, Mr Lawrence bởi ca khúc như sợi dây liên kết, đưa khán giả gần gũi hơn với nghệ sĩ quá cố và những di sản nghệ thuật ông để lại. ''Tôi trân trọng chiều sâu trong từng bản nhạc'', khán giả nói.
Nghệ sĩ Ryuichi Sakamoto. Ảnh: Japan Times
Ryuichi Sakamoto sinh năm 1952 tại Tokyo, Nhật Bản. Từ nhỏ, Sakamoto đã làm quen với piano và bắt đầu học nhạc từ năm ba tuổi, tự sáng tác khi lên 10. Ông theo học ngành âm nhạc dân tộc tại Đại học Mỹ thuật và Âm nhạc Quốc gia Tokyo, say mê nghiên cứu âm nhạc truyền thống Nhật Bản, Ấn Độ và châu Phi. Âm nhạc của Ryuichi Sakamoto là sự hòa quyện giữa cổ điển và đương đại, là người tiên phong cho dòng nhạc điện tử.
Sakamoto còn tham gia diễn xuất và là nhà hoạt động vì môi trường, hòa bình. Nghệ sĩ được chẩn đoán mắc ung thư đại trực tràng năm 2020, lúc đó đã di căn phổi và một số bộ phận cơ thể khác. Trước đó, năm 2014, ông mắc ung thư thanh quản và được chữa khỏi. Trong quá trình chống chọi bệnh tật, Sakamoto vẫn sáng tác và biểu diễn.
Theo đại diện ban tổ chức, việc lựa chọn thời điểm cuối năm, dịp Giáng sinh để tri ân nhạc sĩ xuất phát từ ý tưởng gắn kết chương trình với Merry Christmas, Mr. Lawrence - tác phẩm nổi tiếng nhất của ông. Sự kiện diễn ra lần đầu tiên tại Việt Nam ngày 13 và 19/12 do đơn vị The Inspirers tổ chức, mong muốn đưa nhạc hòa tấu thính phòng đương đại đến gần hơn với công chúng trẻ. Trước đó, chuỗi chương trình hòa nhạc ký ức tuổi thơ Concert of Childhood Memory là một trong những chương trình giao hưởng bán hết vé nhanh chóng.
Bài, video:
