Hải Phòng bảo tồn bền vững di tích đền Trạng Trình

Khu di tích đền Trạng Trình gồm: đền thờ, Am Bạch Vân, Quán Trung Tân, Tháp Bút Kình Thiên cùng hệ thống ao làng, vườn cảnh và sân lễ hội rộng lớn. Tất cả tái hiện tương đối trọn vẹn môi trường sinh sống, giảng dạy và tư duy minh triết của danh nhân văn hóa kiệt xuất thế kỷ XVI.

Ngày 17/1/2025, Thủ tướng ban hành Quyết định số 151 phê duyệt quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Di tích Quốc gia đặc biệt đền thờ Nguyễn Bỉnh Khiêm. Đây được xem là bước đi chiến lược nhằm bảo tồn di tích bài bản, lâu dài, đồng thời mở rộng không gian phát huy giá trị gắn liền với phát triển du lịch bền vững.

Trong chiến lược chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đưa du lịch trở thành ngành mũi nhọn, Hải Phòng đang định hình lối đi riêng biệt bằng cách gắn chặt công tác bảo tồn di sản với phát triển các dòng sản phẩm văn hóa chuyên sâu. Trong đó, Khu di tích Quốc gia đặc biệt đền thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm đang trở thành "hình mẫu" cho tư duy quản lý mới.

Đền Trạng Trình là một trong số ít các di tích tiêu biểu tại Hải Phòng thực hiện mô hình "3 không": không thu phí dịch vụ, không rác thải và không hàng quán buôn bán xô bồ trong khu vực di tích. Cách làm này góp phần giữ gìn sự tôn nghiêm, thanh tịnh cần có của một không gian văn hóa tâm linh và học thuật, tạo thiện cảm mạnh mẽ cho người hành hương. Năm 2023, khu di tích đón khoảng 1,4 triệu lượt khách, trở thành điểm đến chủ đạo trong chương trình "Du khảo đồng quê" của thành phố.

Bên cạnh bảo vệ kiến trúc vật thể, Hải Phòng nỗ lực "đánh thức" các giá trị phi vật thể của di sản thông qua các hoạt động lễ hội và giáo dục thực nghiệm. Hàng năm, vào dịp cuối tháng 11 Âm lịch, lễ hội đền Trạng Trình được tổ chức quy mô với đầy đủ nghi lễ truyền thống trang trọng như lễ Mộc dục, lễ rước văn, lễ cáo yết. Song hành với phần lễ là không gian văn hóa dân gian sôi động với các trò chơi đấu vật, múa tứ linh, pháo đất, múa rối cạn, rối nước. Những hoạt động này biến di tích thành không gian sinh hoạt tín ngưỡng, văn hóa cộng đồng, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài thành phố tham gia trải nghiệm.

Về định hướng sản phẩm, theo đại diện Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng, đơn vị đang chủ động xây dựng các tuyến du lịch chuyên đề dựa trên nền tảng di sản sẵn có như "Danh nhân đất Việt", "Con đường khoa cử Việt" hay "Dòng thiền Trúc Lâm".

Cuối năm nay, tour du lịch mang tên "Hải Phòng - Linh khí Trạng Trình" dự kiến được khảo sát và hoàn thiện. Tuyến du lịch này được thiết kế để kết nối Khu di tích Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm với Khu tưởng niệm Vương triều nhà Mạc và Văn Miếu Mao Điền. Hành trình liên kết vùng này không chỉ nhằm tái hiện thân thế, sự nghiệp của Trạng Trình trong mối tương quan lịch sử và không gian học thuật vùng đồng bằng Bắc Bộ, còn bổ trợ cho hồ sơ đề nghị UNESCO vinh danh Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm trong tương lai gần.

Ngoài ra, các hội thảo khoa học quốc gia về di sản Trạng Trình được tổ chức thường xuyên cũng góp phần làm sáng tỏ những giá trị tư tưởng, triết lý và nhân cách của ông dưới góc nhìn hiện đại. Thông qua đó, hình tượng Nguyễn Bỉnh Khiêm không chỉ hiện diện như một nhân vật của quá khứ, còn tiếp tục đối thoại với hiện tại, gợi mở những bài học giá trị cho giáo dục và phát triển xã hội đương đại.

Theo đại diện Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng, trong bối cảnh du lịch Việt Nam đang có sự chuyển dịch từ tham quan thuần túy sang trải nghiệm sâu sắc, cách làm của Hải Phòng với đền Trạng Trình cho thấy một hướng đi khả thi.

"Đó là việc bảo tồn di sản không phải để đóng khung quá khứ, mà để nuôi dưỡng những giá trị sống, lan tỏa tinh thần hiếu học và tư tưởng nhân văn. Những yếu tố 'mềm' này là cốt lõi tạo nên sức hấp dẫn lâu dài và bền vững cho du lịch văn hóa đất Cảng", vị đại diện nói.