Cá khoai là một trong những loại cá biển “nhìn thường thường bậc trung” nhưng lại được dân sành ăn xếp vào hàng đặc sản vì thịt mềm, ngọt, gần như không có xương dăm và rất dễ ăn. Vào đúng mùa, cá khoai tươi vừa cập bến là các thương lái, nhà hàng và khách quen đã “giành nhau” mua, nhiều nơi còn rơi vào cảnh khan hàng dù đây không phải loại hải sản hào nhoáng hay đắt đỏ nhất chợ. Với giá trị dinh dưỡng đáng chú ý và độ lành tính trong chế biến, cá khoai đang dần trở thành lựa chọn được nhiều gia đình quan tâm, nhất là những người muốn đa dạng hóa nguồn đạm thay cho thịt đỏ.
Cá khoai: mềm như cháo, gặp nước là tan
Cá khoai là loài cá biển thân nhỏ, dài, da trơn, thịt trắng, phân bố nhiều ở vùng biển miền Trung và Nam Bộ. Điểm làm nên “thương hiệu” của cá khoai là phần thịt cực kỳ mềm, tỷ lệ nước cao, khi nấu chín chỉ cần đảo mạnh tay một chút là cá đã tách khỏi xương và gần như tan ra trong nước dùng. Chính vì vậy mà nhiều người ví cá khoai là loại cá “mềm như cháo, gặp nước là tan”, đặc biệt hợp với những món canh, lẩu hoặc cháo cần độ ngọt thanh từ cá mà vẫn dễ nuốt, dễ tiêu.
Đặc tính thịt mềm và xương lớn, ít xương dăm khiến cá khoai trở thành “cứu tinh” cho những người ngại ăn cá vì sợ hóc xương. Người cao tuổi, trẻ nhỏ, người mới ốm dậy hay sau phẫu thuật thường được khuyên dùng các món canh, cháo nấu từ cá khoai vì vừa nhẹ bụng, vừa hạn chế tối đa việc phải nhằn xương.
Giá trị dinh dưỡng: nhỏ con nhưng giàu đạm và vi chất
Không chỉ dễ ăn, cá khoai còn được đánh giá cao về mặt dinh dưỡng. Phân tích cho thấy cá khoai cung cấp lượng protein chất lượng tốt, dễ hấp thu, phù hợp cho người cần phục hồi thể lực hoặc những ai muốn tăng cường nguồn đạm lành mạnh từ hải sản. Bên cạnh đó, cá khoai chứa chất béo không bão hòa , trong đó có các axit béo omega-3 – nhóm chất béo liên quan tích cực đến sức khỏe tim mạch, não bộ và khả năng chống viêm của cơ thể.
Ngoài đạm và chất béo tốt, cá khoai còn là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất như vitamin A, vitamin D, một số vitamin nhóm B, cùng canxi, phốt pho và selen. Các vi chất này góp phần hỗ trợ hệ xương răng, thị lực, miễn dịch và tham gia vào nhiều quá trình chuyển hóa trong cơ thể. Với những người muốn giảm bớt thịt đỏ trong khẩu phần để “nhẹ gánh” tim mạch nhưng vẫn đảm bảo đủ đạm, cá khoai là lựa chọn đáng cân nhắc.
Tác dụng sức khỏe khi ăn cá khoai đúng cách
Nhờ sở hữu thành phần đạm tốt và chất béo lành mạnh, cá khoai được xem là thực phẩm thân thiện với tim mạch nếu được chế biến theo hướng ít dầu mỡ và không quá mặn. Việc thay thế một vài bữa thịt đỏ trong tuần bằng các món từ cá khoai giúp khẩu phần bớt chất béo bão hòa, đồng thời bổ sung thêm omega-3 – yếu tố được nhiều hướng dẫn dinh dưỡng nhắc tới trong chiến lược bảo vệ tim mạch lâu dài.
Mặt khác, cấu trúc thịt mềm, dễ tiêu khiến cá khoai phù hợp với người tiêu hóa kém, người sau ốm hoặc người đang trong giai đoạn phục hồi. Khi được nấu dạng canh, súp, cháo, cá khoai vừa cung cấp năng lượng và đạm, vừa cung cấp nước, hỗ trợ cơ thể hồi phục nhẹ nhàng mà không gây cảm giác nặng bụng. Tuy nhiên, cũng như các loại hải sản khác, khẩu phần nên được cân đối, không nên lạm dụng, đặc biệt ở người có tiền sử dị ứng với cá biển.
Vì sao người sành ăn săn tìm cá khoai?
Nghe qua, cá khoai có vẻ “bình dân”, nhưng thực tế không phải lúc nào cũng dễ mua được cá khoai tươi đúng vụ. Do tính chất mùa vụ rõ rệt, thời gian bảo quản sau đánh bắt không dài và thịt mềm dễ nát, cá khoai tươi ngon chủ yếu xuất hiện trong khoảng thời gian nhất định trong năm, đặc biệt là khi thời tiết mát, biển êm. Vào những đợt cá về nhiều, các nhà hàng hải sản, quán ăn đặc sản miền Trung thường đặt trước số lượng lớn, khiến khách lẻ nhiều khi “tới chợ mới thấy… hết hàng”.
Về khẩu vị, cá khoai có vị ngọt thanh, béo nhẹ, mùi không tanh gắt như một số loại cá biển khác. Khi nấu canh chua, lẩu hoặc nấu mẻ, phần thịt cá tan hòa vào nước dùng, tạo nên vị ngọt tự nhiên rất khó thay thế, khiến món ăn trở nên “trơn tuột”, dễ ăn nhưng vẫn đậm đà. Chính cảm giác “ăn tới đâu, trôi tới đó”, không phải nhằn xương, không vướng cọng dăm nào, đã khiến nhiều thực khách một khi đã quen với cá khoai thì mỗi mùa lại mong “được ăn cho đã thèm”.
Món ngon từ cá khoai: đơn giản nhưng “đắt giá”
Cách chế biến cá khoai được ưa chuộng nhất là canh chua và lẩu. Chỉ cần vài con cá khoai tươi, kết hợp với thơm, cà chua, bạc hà, giá và ít rau thơm như ngò gai, rau om, là đã có nồi canh chua cá khoai nóng hổi, vị chua ngọt hài hòa, rất hợp trong những ngày oi bức. Phần thịt cá mềm tách khỏi xương, hòa quyện cùng nước dùng, tạo nên độ “sánh ngọt” rất đặc trưng mà khó loại cá nào khác tái hiện được.
Ngoài canh chua và lẩu, cá khoai còn được dùng để nấu cháo cho người bệnh, người già hoặc trẻ nhỏ. Thịt cá sau khi lọc kỹ xương, phi thơm với hành rồi cho vào nồi cháo gạo ninh nhừ, thêm chút hành lá, tiêu xay là đã thành món ăn vừa bổ dưỡng vừa dễ nuốt. Một số vùng còn kho cá khoai với nghệ, tiêu, hoặc nấu với mẻ, dưa chua để ăn kèm cơm nóng; tuy nhiên, vì cá rất mềm nên người nấu phải hạn chế đảo nhiều, tránh làm nát cá ngay trong nồi.
Với đặc tính mềm, ít xương, giàu dinh dưỡng và hương vị đặc biệt, cá khoai xứng đáng là cái tên “nhỏ mà có võ” trong thế giới hải sản. Với các gia đình đang tìm kiếm một loại cá vừa ngon miệng, vừa lành, lại phù hợp cho nhiều lứa tuổi, việc “săn” một mẻ cá khoai tươi mỗi mùa có thể coi là khoản đầu tư đáng giá cho cả khẩu vị lẫn sức khỏe.
