Trong khi việc dịch các ca khúc nước ngoài sang tiếng Việt đã trở nên phổ biến, thì việc chuyển ngữ những bài hát Việt Nam sang tiếng Nga lại là lĩnh vực khá mới mẻ, và có lẽ nhà giáo, nhà thơ, dịch giả Lê Đức Mẫn là người tiên phong và tâm huyết nhất với công việc này.
Ở tuổi ngoài 80, ông vẫn miệt mài tìm tòi và dịch lời các ca khúc Việt sang tiếng Nga.
“Tôi có chút hiểu biết và tình yêu đối với giáo dục, văn hóa nói chung, đặc biệt là thi ca, ngôn ngữ, cả tiếng Việt và tiếng Nga, và cũng rất yêu thích đàn hát. Suốt cuộc đời mình, tôi chỉ gắn bó với việc dạy học, làm thơ, dịch sách và giao lưu với đồng nghiệp, học trò.
Vài năm gần đây, tôi dành nhiều tâm huyết để dịch lời các bài hát Việt sang tiếng Nga. Tôi nghĩ rằng chúng ta đã dịch hàng trăm, hàng nghìn bài hát nước ngoài sang tiếng Việt để hòa nhập và tiếp thu tinh hoa âm nhạc thế giới, nhưng chiều ngược lại thì còn rất ít…”, dịch giả Lê Đức Mẫn chia sẻ.
Chương trình "Ca khúc Việt lời Nga" sẽ diễn ra vào ngày 10/5/2025 tại Hội trường A1 của Trường Đại học Hà Nội.
Trong suốt 30 năm qua, dịch giả Lê Đức Mẫn đã chuyển ngữ hơn 60 ca khúc Việt sang tiếng Nga, và con số này chắc chắn sẽ còn tiếp tục tăng lên.
Những ca khúc được ông lựa chọn dịch bao gồm nhiều tác phẩm nổi tiếng của các nhạc sĩ Việt Nam, với giai điệu đã quen thuộc với bao thế hệ khán giả, từ những ca khúc tiền chiến, cách mạng, trữ tình, cho đến những bài hát được giới trẻ yêu thích hiện nay, như: Bài ca Hồ Chí Minh, Đêm qua em mơ gặp Bác, Bài ca hy vọng, Tiến về Hà Nội, Đoàn vệ quốc quân, Cô láng giềng, Tình ca, Tình ca Tây Bắc, Thuyền và biển, Em còn nhớ hay em đã quên, Hà Nội mùa thu, Bụi phấn, Mỗi ngày tôi chọn một niềm vui, Mùa xuân đầu tiên, Nối vòng tay lớn, Trái đất này là của chúng mình, Xin chào Việt Nam, Một vòng Việt Nam, Tái sinh…
Chương trình Ca khúc Việt lời Nga được tổ chức nhân dịp kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Nga (30/1/1950 - 30/1/2025), kỷ niệm Chiến thắng Điện Biên Phủ 7/5 và Chiến thắng Phát xít 9/5.
Sự kiện này do nhóm cựu sinh viên Khoa Tiếng Nga phối hợp với các đơn vị của HANU cùng nhau xây dựng và thực hiện. Chương trình sẽ diễn ra vào ngày 10/5 tại Hội trường A1 của Trường Đại học Hà Nội.
Nhà giáo ưu tú, dịch giả Lê Đức Mẫn sinh năm 1941 tại Duy Tiên, Hà Nam. Ông nổi tiếng là người ham học, từ nhỏ đã được cha dạy chữ Nho, sau đó học tiếng Pháp tại Hà Nội. Năm 1960, ông theo học tiếng Nga tại Khoa Ngoại ngữ, trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Tốt nghiệp, ông về giảng dạy tại trường Đại học Ngoại ngữ Hà Nội (nay là HANU) từ năm 1966 cho đến khi nghỉ hưu vào năm 2002.
Với tình yêu sâu sắc dành cho tiếng Nga và tiếng Việt, dịch giả Lê Đức Mẫn luôn cẩn trọng và trau chuốt từng câu chữ trong quá trình chuyển ngữ. Ông quan niệm rằng một người dịch giỏi cần hội tụ đủ bốn yếu tố: trình độ ngoại ngữ, sự am hiểu tiếng mẹ đẻ, nền tảng văn hóa sâu rộng và kỹ năng nghề dịch điêu luyện.
Trong sự nghiệp của mình, dịch giả Lê Đức Mẫn đã biên dịch hơn 40 tác phẩm văn học Nga sang tiếng Việt, bao gồm nhiều tác phẩm kinh điển như trường ca Ác quỷ của Mikhail Lermontov, các tác phẩm của Dostoievski, Anna Karenina của Tolstoi, Và nơi đây bình minh yên tĩnh của Boris Vasilyev, và nhiều tác phẩm khác.
Năm 2017, ông vinh dự nhận giải thưởng lớn nhất về dịch thuật của Hội Nhà văn Việt Nam cho vở kịch thơ Khổ vì trí tuệ của tác giả người Nga Aleksandr Griboedov.
Đối với nhiều thế hệ sinh viên Khoa tiếng Nga tại Trường Đại học Hà Nội, nhà giáo ưu tú Lê Đức Mẫn không chỉ là một người thầy mà còn là một người truyền cảm hứng lớn. Với hơn 35 năm gắn bó với sự nghiệp giảng dạy, thầy đã truyền đạt kiến thức và tình yêu tiếng Nga cho vô số học trò.
Nhà nghiên cứu, giảng viên Báo chí Truyền thông Nguyễn Minh Tuấn nhận xét: “Quả thực, vốn am hiểu văn hoá, tâm hồn thi sĩ nhạy cảm, lãng mạn, tinh thần lao động không biết mệt mỏi đã tạo nên một Lê Đức Mẫn luôn trân trọng vẻ đẹp và nâng niu ngôn ngữ tiếng Việt. Trong ông hội tụ một cách đồng điệu ba con người tài năng – nhà giáo, nhà thơ và dịch giả…”.
Chương trình Ca khúc Việt lời Nga lần này chính là món quà tri ân đầy ý nghĩa mà các thế hệ học trò dành tặng cho người thầy kính yêu, đồng thời hứa hẹn mang đến một sự kiện văn hóa đặc sắc cho công chúng Thủ đô.
