Hàng nghìn nghệ sĩ bị giám sát, cắt hỗ trợ và loại khỏi đời sống công chúng. Đến nay, dù chính phủ đã xin lỗi và triển khai khắc phục, dư âm của vụ việc vẫn tiếp tục gây tranh luận.
Nghệ sĩ lên án danh sách đen
Năm 2014, bộ phim tài liệu Diving Bell ghi lại hành trình của nhóm thợ lặn trục vớt thi thể trong thảm kịch chìm phà Sewol lại gặp tình trạng rạp gần như trống ghế dù nhận được sự quan tâm lớn. Khi đó, chưa ai biết bộ phim đã trở thành nạn nhân của một cơ chế kiểm soát bí mật. Các nghệ sĩ phê phán chính quyền Park Geun Hye hoặc tỏ thái độ ủng hộ các chính trị gia đối lập với phe cánh hữu bảo thủ bị đưa vào danh sách đen, nhằm hạn chế khả năng tiếp cận khán giả.
Từ năm 2016, truyền thông và cơ quan điều tra dần hé lộ sự tồn tại của danh sách này. Nhiều đạo diễn, diễn viên, nhà văn bị theo dõi và cắt nguồn hỗ trợ từ nhà nước vì bị xem là cánh tả.
Đến năm 2017, Cơ quan Tình báo Quốc gia (NIS) bị phát hiện đã vận hành danh sách tương tự ngay từ thời Tổng thống Lee Myung Bak, với chỉ thị cô lập người bị liệt kê.
Nhà văn Hwang Sok Yong và nghệ sĩ hài Kim Mi Gwa đã công bố tài liệu cho thấy cơ chế này được xây dựng có hệ thống, với mục tiêu ngăn nghệ sĩ không phù hợp nhận tài trợ hoặc cơ hội xuất hiện ở không gian công cộng.
Hwang gọi đây là sự phơi bày bộ mặt thật. Kim Mi Hwa nói bà chỉ thực sự phẫn nộ khi được xem toàn bộ tài liệu theo dõi từ NIS: “Tôi thấy giận dữ khi họ sử dụng quyền lực để giám sát một cá nhân".
Theo các báo cáo, có tổng cộng 82 cá nhân nằm trong danh sách, trong đó có nhiều gương mặt có ảnh hưởng lớn đến đời sống nghệ thuật Hàn Quốc như nhà văn Lee Oi Soo, đạo diễn Park Chan Wook, đạo diễn Bong Joon Ho, nhà văn/đạo diễn Lee Chang Dong, diễn viên Moon Sung Keun, nghệ sĩ hài Kim Gu Ra cùng nhiều tên tuổi trong lĩnh vực phê bình và sáng tác. Những người này bị hạn chế xuất hiện trong các chương trình truyền hình, bị cắt giảm hoặc từ chối nguồn tài trợ, không được mời tham dự các dự án văn hóa - nghệ thuật do nhà nước hoặc các tổ chức công liên đới.
Đạo diễn Park Chan Wook.
Theo đơn kiện do diễn viên Moon Sung Keun, phát thanh viên Kim Mi Hwa và 34 nghệ sĩ khác nộp vào năm 2017, việc bị đưa vào danh sách khiến họ chịu tổn thất dài hạn. Nhiều hợp đồng của họ bị hủy bỏ, cơ hội nghề nghiệp thu hẹp và bản thân họ đối diện áp lực tâm lý nặng nề khi bị quy chụp là đối tượng bị giám sát, ngăn cản.
Danh sách đen không chỉ tác động lên từng nghệ sĩ mà còn gây ảnh hưởng đến các thiết chế văn hóa. Sau khi công chiếu Diving Bell tại Liên hoan phim quốc tế Busan năm 2014 bị cắt giảm ngân sách và thanh tra liên tiếp. Nhiều chuyên gia cho rằng đây là đòn trừng phạt chính trị nhằm “uốn nắn” đời sống nghệ thuật theo định hướng chính quyền.
Điều tra, khắc phục
Tháng 7/2017, một ủy ban điều tra sự thật được thành lập nhằm làm rõ trách nhiệm và đề xuất biện pháp khắc phục. Đến tháng 5/2018, ủy ban đưa ra 85 nhiệm vụ chi tiết, trong đó 62 nhiệm vụ hiện đã hoàn thành.
Tháng 12/2021, Tòa án Hiến pháp tuyên bố danh sách đen dưới thời Park Geun Hye là vi hiến vì xâm phạm quyền tự do biểu đạt. Tháng 1/2022, Tòa án quận trung tâm Seoul yêu cầu bồi thường cho hơn 100 nghệ sĩ đệ đơn kiện.
Trong số những người bị đưa vào danh sách đen có nữ diễn viên Kim Gyu Ri.
Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hwang Hee nhấn mạnh luật đảm bảo địa vị và quyền lợi của nghệ sĩ. Đây là thành quả lớn nhất trong tiến trình khắc phục. Các biện pháp khác gồm thiết lập kênh tư vấn hỗ trợ nạn nhân bị đối xử bất công, triển khai bảo hiểm việc làm và mở rộng các gói vay phục vụ sáng tạo.
Đến tháng 11/2025, NIS xin lỗi và rút kháng cáo trong vụ kiện liên quan đến danh sách đen dưới thời Lee Myung Bak, thừa nhận gây tổn hại vật chất lẫn tinh thần cho các nghệ sĩ bị ảnh hưởng. Cơ quan này khẳng định đã bãi bỏ bộ phận tình báo trong nước và sửa đổi luật nhằm ngăn can thiệp chính trị.
Tuy nhiên, giới chuyên môn cho rằng hậu quả không chỉ dừng ở thiệt hại cá nhân mà còn tác động sâu rộng đến hệ sinh thái văn hóa - giải trí.
Nhiều nghệ sĩ đồng tình rằng thiệt hại nặng nề nhất là sự lung lay của niềm tin. Diễn viên Moon Sung Keun và nhiều đạo diễn tên tuổi tiếp tục yêu cầu làm rõ vai trò của các quan chức từng đứng đầu Bộ Văn hóa dưới thời Lee Myung Bak. Một trang web tiếp nhận thông tin liên quan đến danh sách đen đã ghi nhận hàng chục trường hợp mới.
