Thành nhà Hồ (còn gọi là Thành Tây Đô) là một trong những di sản của nhân loại (được công nhận di sản thế giới năm 2011), kinh đô bằng đá "độc nhất vô nhị" ở Việt Nam. Thành được xây dựng vào mùa xuân năm 1397, trong khoảng thời gian 3 tháng.
Năm 1397, Hồ Quý Ly khi đó là quan đầu triều Trần, vâng lệnh vua Trần đã trực tiếp chỉ đạo xây dựng tòa thành đá gọi là Thành Tây Đô (ở xã Vĩnh Lộc, Thanh Hóa ngày nay) để phân biệt với Đông Đô (Thăng Long - Hà Nội). Khi lên làm vua, Hồ Quý Ly đã chọn Thành Tây Đô làm kinh đô.
ẢNH: NGÔ NHUNG
Thành nhà Hồ xây dựng theo hình chữ nhật, 4 bên mặt thành được bao bọc bằng tường đá với tổng khối lượng đá xây thành khoảng 20.000 m3; tường thành phía trong mặt đá được đắp bằng đất với khối lượng đất sử dụng khoảng 100.000 m3. Tường thành đều cao hơn 6 m, trên mặt tường có đường đi rộng 4 m.
ẢNH: NGÔ NHUNG
4 phía đông, tây, nam, bắc có 4 cổng gọi là cổng Tiền, Hậu, Tả, Hữu. Trong đó, cổng tiền (phía nam) còn nguyên vẹn hơn cả. Tất cả các cổng đều được xây cuốn vòm, kiến trúc chữ U, bằng đá xanh đen mài hình múi bưởi.
ẢNH: NGÔ NHUNG
Cổng phía nam Thành nhà Hồ còn nguyên vẹn hơn cả. Từ cổng này có một con đường lát đá hoa chạy xuyên suốt trục bắc nam của thành vươn đến tận chân núi Đốn Sơn (Núi Đún), là nơi dựng đàn tế Nam Giao của triều Hồ.
ẢNH: NGÔ NHUNG
Tường thành xây bằng những tảng đá lớn, nhiều tảng nặng hơn 2 tấn, kích thước chủ yếu 2 x 1 m x 0,7 m. Ngày nay, người dân, du khách, các nhà nghiên cứu khi tận mắt chứng kiến công trình đều phải thán phục trước tài nghệ xây dựng vật liệu bằng đá khối, không hiểu vì sao những tảng đá lớn, nặng hàng tấn, không thiết bị vận chuyển hiện đại như ngày nay, mà 628 năm trước lại có thể dựng nên tòa thành đá như vậy, chỉ trong khoảng thời gian 3 tháng.
ẢNH: NGÔ NHUNG
Đầu rồng bằng đất thế kỷ 14 - 15 được tìm thấy ở Thành nhà Hồ
ẢNH: NGÔ NHUNG
Rồng đá cụt đầu bên trong Thành nhà Hồ được người dân phát hiện từ năm 1938, và cho đến nay vẫn chưa ai có thể khẳng định nguyên nhân vì sao rồng bị cụt đầu
ẢNH: NGÔ NHUNG
Nhiều hiện vật được phát hiện qua các đợt khai quật ở Thành nhà Hồ đang dần làm sáng tỏ về kỹ thuật xây dựng kinh đô nhà Hồ
ẢNH: NGÔ NHUNG
Bao đời nay, bên trong Thành nhà Hồ, người địa phương vẫn canh tác nông nghiệp
ẢNH: NGÔ NHUNG
Thành nhà Hồ ngày nay đã trở thành điểm du lịch ở Thanh Hóa. Tỉnh này cũng đã phê duyệt đề án bảo tồn di sản và phát huy giá trị du lịch với tổng kinh phí hơn 700 tỉ đồng. Dự án đang triển khai giai đoạn 1, với nhiều hạng mục, công trình sẽ được phục dựng, đầu tư.
ẢNH: PHÚC NGƯ
Vẻ đẹp của Thành nhà Hồ
ẢNH: NGÔ NHUNG
Mô hình trưng bày súng thần công - vũ khí dưới triều Hồ
ẢNH: NGÔ NHUNG
