Tối 18/11, sân khấu Nhà hát Tuổi Trẻ sáng đèn đón khán giả đến với buổi ra mắt vở kịch Quân khu Nam Đồng - tác phẩm được chuyển thể từ truyện dài nổi tiếng của nhà văn Bình Ca.
Khu tập thể Nam Đồng là một trong những khu gia binh đặc biệt của Hà Nội thời chiến. Nơi ấy, phần lớn những người đàn ông đều khoác áo lính, chiến đấu trên khắp các chiến trường. Họ để lại sau lưng những người vợ tảo tần, những đứa con bé bỏng và cả những lo toan cơm áo không tên vẫn hiện hữu mỗi ngày.
Những đứa trẻ nơi ấy lớn lên trong thiếu thốn nhưng lại được bao bọc bằng sự sẻ chia giữa các gia đình, sự đùm bọc của những người mẹ lam lũ, là cách lũ trẻ biết nương tựa vào nhau, coi nhau như anh em một nhà. Chúng học được bài học đầu tiên về nghị lực, tình đồng đội, lòng dũng cảm, là trách nhiệm với quê hương, niềm tự hào khi được làm con của lính.
Với nhà biên kịch Phạm Ngọc Tiến, người chấp bút kịch bản sân khấu Quân khu Nam Đồng, đây là một hành trình đầy bất ngờ. Phạm Ngọc Tiến thú nhận chưa từng nghĩ sẽ chuyển thể truyện dài của Bình Ca thành kịch bản sân khấu, bởi điều ông ấp ủ suốt 10 năm qua là làm phim truyền hình dài tập.
Cuộc gặp gỡ giữa ông và nhà văn Bình Ca từ năm 2015 đã khởi nguồn tình yêu đặc biệt dành cho tác phẩm. Dù từng nhiều lần nỗ lực đưa Quân khu Nam Đồng lên màn ảnh nhưng không thành, Phạm Ngọc Tiến vẫn giữ trọn sự say mê. Khi Nhà hát Tuổi Trẻ ngỏ lời, sự nhiệt tình của NSƯT Sĩ Tiến - Giám đốc Nhà hát Tuổi Trẻ và niềm yêu mến tác phẩm đã khiến ông nhận lời, dù sân khấu không phải sở trường.
Sau nhiều bản thảo và chỉnh lý, kịch bản cuối cùng được chấp nhận. Với ông, đây là số phận riêng của tác phẩm - một hành trình không định trước nhưng đầy duyên nợ, trước khi Quân khu Nam Đồng tiếp tục được kỳ vọng bước sang phiên bản điện ảnh trong tương lai gần.
Phạm Ngọc Tiến không cố tái hiện một cách cầu kỳ bối cảnh chiến tranh mà chọn lối kể bằng cảm xúc, bằng những lát cắt ký ức nhỏ bé nhưng chân thực.
Phạm Ngọc Tiến chia sẻ: "Khi xem cảnh đầu, tôi còn so sánh bản mình viết với bản dàn dựng của nhà hát, nhưng rồi không biết từ lúc nào tôi trở thành một khán giả đúng nghĩa. Cảm xúc ùa đến dồn dập. 2 tiếng trôi qua rất nhanh, đặc biệt là cái kết bi tráng dành cho những nhân vật liệt sĩ, đạo diễn xử lý rất sáng tạo".
Và cứ thế, vở diễn xoay quanh một nhóm thiếu niên cùng lớn lên ở khu tập thể Nam Đồng. Họ là những đứa trẻ nghèo nhưng lạc quan, sống trong khuôn phép nhưng tâm hồn tự do. Kịch không đẩy mạnh những xung đột kịch tính, thay vào đó, đạo diễn tập trung vào những khoảnh khắc nhỏ nhưng giàu cảm xúc - một buổi chia tay bạn đi bộ đội, một đêm cả khu tập thể thức trắng chờ tin chiến trường hay khoảnh khắc người mẹ run rẩy mở bức thư từ đơn vị.
Trong những khung cảnh bình dị ấy, tình bạn trong sáng, tình thầy trò gắn bó, tình gia đình ấm áp hiện lên rõ nét. Những giá trị như trung thực, can đảm, trách nhiệm với Tổ quốc được truyền tải tự nhiên, không lên gân, khiến người xem dễ dàng tìm thấy bóng dáng của mình hoặc của cha mẹ mình trong câu chuyện.
Đó cũng là lần đầu tiên tuổi thơ của một thế hệ đặc biệt - thế hệ "dọc ngang phong trần" được tái hiện sống động trên sân khấu, mở ra thế giới Nam Đồng đầy ắp hơi thở đời sống.
Thiết kế sân khấu của NSND Đỗ Doãn Bằng góp phần lớn tạo nên linh hồn cho vở diễn. Dãy nhà tập thể với mảng tường cũ, những bậc cầu thang sắt, khoảng sân chung xôn xao gió… được dựng lên giản dị mà ám ảnh. Đó không chỉ là phông nền mà như một nhân vật đặc biệt - nhân vật mang ký ức, mang tiếng cười và cả nước mắt của cả một thời.
Âm nhạc của nhạc sĩ - NSƯT Phùng Tiến Minh lại là những dòng chảy mềm mại của hoài niệm. Những giai điệu mộc mạc, sâu lắng như nâng bước nhân vật, dẫn dắt khán giả trở về những ngày Hà Nội còn đầy tiếng máy nổ báo động nhưng cũng đầy tiếng cười hồn hậu của trẻ con chạy dưới sân chung.
Cuối vở diễn, nhiều khán giả đã rưng rưng khi nhìn lại bức tranh tuổi thơ vừa dữ dội vừa đẹp đẽ mà Quân khu Nam Đồng mang lại. Không chỉ kể chuyện, tác phẩm còn như một lời tri ân sâu sắc gửi đến những người lính đã hy sinh thầm lặng, gửi đến những bà mẹ, những đứa trẻ của thời chiến - những người đã sống bằng tất cả sự gan góc và yêu thương.
Với những ai từng lớn lên trong các khu tập thể cũ, vở diễn giống như tấm gương soi lại cả tuổi thơ đầy khói bụi nhưng cũng đầy tiếng cười. Với người trẻ hôm nay, đây là lời mời gọi để hiểu hơn về cha mẹ, về Hà Nội, về một giai đoạn lịch sử đẹp đẽ, thanh sạch và giản dị.
Quân khu Nam Đồng quy tụ nhiều nghệ sĩ tài năng của Nhà hát Tuổi Trẻ: NSƯT Đức Khuê, NSƯT Thanh Bình, NSƯT Quang Ánh, Nguyễn Tú, Thu Quỳnh, Huyền Trang, Chí Huy, Bá Anh, Thanh Dương... với cách diễn hóm hỉnh, gần gũi. Đặc biệt sự tham gia của 3 diễn viên nổi tiếng Thanh Sơn, Lương Thu Trang, Thu Quỳnh .... giúp vở diễn thêm ấn tượng bởi những tràng cười sảng khoái, nhưng cũng không ít khoảnh khắc khiến cả khán phòng nghẹn lại, khóc và cười đều rơi nước mắt.
Khi màn nhung khép lại, điều còn ở lại không phải chỉ là câu chuyện của một khu tập thể mà là dư âm của một thời tuổi trẻ trong veo, gan góc, nồng hậu. Không ồn ào, không kịch tính hóa, Quân khu Nam Đồng chạm đến trái tim người xem bằng sự chân thành. Chính điều ấy khiến vở diễn trở thành món quà mà bất cứ ai, ở bất kỳ lứa tuổi nào cũng có thể nhận và nâng niu.
Ảnh: Nhà hát Tuổi Trẻ
