Lạc tiên (tùy vùng miền mà còn gọi là đọt nhãn lồng, chùm bao, lồng đèn, bọc đường) là loại cây mọc dại nơi thôn quê, có mặt khắp 3 miền nhưng phổ biến nhất vẫn là ở miền Bắc.
Chúng được tìm thấy chủ yếu ở những nơi bờ bụi, dễ leo quấn như hàng rào, bờ ao… Trừ rễ, hầu hết các bộ phận khác của cây lạc tiên đều có thể dùng làm dược liệu.
Trong đó, lá và quả chín của loại cây này còn được người dân ở một số tỉnh thành miền Bắc như Hải Phòng, Thái Bình, Phú Thọ, Bắc Giang… tận dụng làm thức ăn, xem như đặc sản "trời ban".
Lạc tiên là cây mọc dại, có nhiều ở làng quê Việt. Ảnh: Binh Luu Thi
“Người ta thường ngắt lá và ngọn non của cây lạc tiên để làm rau, chế biến thành các món luộc, xào hoặc nấu. Còn quả chín thì chỉ cần bóc vỏ là có thể ăn ngay”, chị Thu Huyền (sống ở Tiên Lãng, Hải Phòng) cho biết.
Theo chị Huyền, cây lạc tiên phát triển và cho thu hái quanh năm. Tuy nhiên, thời điểm rau xanh, ngon nhất là cuối xuân, đầu hạ, sau những trận mưa thoáng qua. Khi ấy, bà con ra bờ ao, vườn… để hái lạc tiên về bán hoặc chế biến.
“Mùa hoa lạc tiên thường từ tháng 4 đến hết tháng 5. Hoa có màu trắng và tím khá đẹp mắt. Mùa quả chín bắt đầu từ tháng 5 và kết thúc vào tháng 7. Quả của cây hình tròn, khi chín ngả vàng, bên ngoài được bao phủ một lớp màng mỏng”.
Lá và ngọn non của cây lạc tiên được xem như loại rau đặc sản sạch. Ảnh: Hồng Quyên, Đoàn Thu Huyền
Quả lạc tiên lúc xanh có vị chua còn khi chín lại ngọt, thơm, ăn khá giống chanh leo. Ảnh: Đoàn Thu Huyền
Rau lạc tiên có thể chế biến thành nhiều món, tương tự như các loại rau thường thấy khác. Đơn giản nhất là rau lạc tiên luộc, còn cầu kỳ hơn thì đem xào tỏi (hoặc thịt bò), nấu canh thịt băm (hoặc tôm) hay nhúng lẩu… đều ngon.
Vì mọc tự nhiên nên lạc tiên được người dân miền Bắc xem như rau sạch, chỉ cần sơ chế đơn giản là có thể đem nấu ăn.
Điều thú vị là rau lạc tiên khi rửa với nước thường tạo thành bọt như xà phòng do lá chứa nhiều saponin. Khi tiếp xúc với nước, chất saponin trung hòa với nước và tạo bọt nhưng không ảnh hưởng đến sức khỏe con người hay chất lượng món ăn.
Rau lạc tiên xào tỏi ăn giòn ngon như ngọn bí xào. Ảnh: Đá quý Trung
Rau lạc tiên sau khi rửa sạch thì đem chế biến thành các món tùy ý. Loại rau này nhanh chín nên chỉ cần nấu trong thời gian ngắn, khoảng mấy phút là tắt bếp ngay để rau chín tới, giữ được màu xanh tự nhiên và tăng độ giòn, ngon.
Chị Huyền nhận xét, thoạt nhìn, rau lạc tiên sau chế biến trông khá giống ngọn su su nhưng ăn ngon giống ngọn rau bí. Loại rau này có vị mát, ngọt nhẹ và thơm mùi đặc trưng, người lớn hay trẻ nhỏ đều có thể thưởng thức.
Không chỉ có hương vị ngon lạ, lạc tiên còn được xem như "thần dược" vì có khả năng điều trị chứng mất ngủ hiệu quả. Ảnh: Ẩm thực tại gia
Theo BSCK II Huỳnh Tấn Vũ, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM (cơ sở 3), lạc tiên không chỉ được sử dụng như 1 loại rau sạch mà còn là vị thuốc trị mất ngủ.
Ngoài các món được chế biến từ rau tươi, người dân còn thái nhỏ lạc tiên và đem phơi khô, dùng để sắc thành nước uống, giúp cải thiện giấc ngủ, hỗ trợ điều trị chứng lo âu…, từ đó tăng cường sức khỏe.
