Nam Phương Hoàng hậu tên thật là Nguyễn Hữu Thị Lan, sinh năm 1914 tại Gò Công nay thuộc thị xã Gò Công (Tiền Giang). Cha bà, cụ Nguyễn Hữu Hào người giàu có bậc nhất tại miền Nam. Mẹ bà, cụ Lê Thị Bình là con gái Lê Phát Đạt - một trong bốn người giàu nhất Việt Nam thời bấy giờ.
Hoàng hậu mang quốc tịch Pháp và có tên Pháp là Jeanne Mariette Thérèse. Bà cùng người chị ruột sống tại Sài Gòn cho đến năm 12 tuổi thì sang Pháp theo học tại ngôi trường nữ danh tiếng Couvent des Oiseaux, Paris.
Sau 6 năm theo học bậc trung học, năm 1932 bà đậu tú tài rồi trở về nước trên chuyến tàu D'Artagnan của hãng Messagerie Maritime.
Nam Phương Hoàng Hậu sở hữu vẻ đẹp đậm chất Á Đông với mái tóc đen tuyền, đôi mắt sắc sảo và nét cười thường trực trên môi.
Bà có sống mũi thẳng và làn da trắng bóc, thần thái cao sang đúng chất con nhà quyền quý.
Không chỉ nổi bật với nét đẹp đoan trang, vóc dáng dong dỏng cao, Nguyễn Hữu Thị Lan còn sở hữu tư chất thông minh, thành thạo nhiều ngoại ngữ, có lối ứng xử khéo léo và phong thái quý tộc.
Tháng 8/1933 tại Đà Lạt, Nguyễn Hữu Thị Lan gặp gỡ Hoàng đế Bảo Đại lần đầu tiên khi bà mới 18 tuổi. Vua Bảo Đại lựa chọn bà làm Hoàng hậu không chỉ vì nhan sắc hơn người, mà bởi bà có trí tuệ, nền tảng gia giáo và tâm hồn vị tha.
Nguyễn Hữu Thị Lan trong tà áo dài truyền thống, được cho là chụp vào lễ ra mắt chính thức với gia đình Hoàng tộc trước thềm đám cưới năm 1934.
Bà trở thành Nam Phương Hoàng hậu ngay trong ngày cưới. Ngày bà được sắc phong Hoàng hậu, báo chí cả nước đồng loạt đưa tin.
Những cái tên như Tràng An báo, Hà Thành ngọ báo, Phụ nữ tân văn, Điễn tín… đã gọi bà là “người phụ nữ tiêu biểu” của thời đại mới – hội tụ đầy đủ phẩm chất nhan sắc, trí tuệ, đức hạnh và tài ngoại giao. Hoàng hậu mặc triều phục trong ngày cưới.
Nam Phương mặc Nhật Bình, đội khăn vành trong ngày tấn phong Hoàng Hậu.
Không chỉ là người bạn đời của vua Bảo Đại, Nam Phương hoàng hậu còn là người bạn đồng hành, người cộng sự.
Nếu vua Bảo Đại lo việc quốc chính thì bà đảm nhiệm vai trò hậu cung, gìn giữ lễ nghi, giáo dục con cái, đồng thời tích cực tham gia công tác thiện nguyện, quyên góp, chăm lo các nhà phước, khuyến học.
Nam Phương Hoàng Hậu cùng Vua Bảo Đại trong chuyến công du tại Pháp năm 1939.
Nguyễn Phúc Bảo Long – con trai trưởng của bà – là hoàng thái tử cuối cùng của triều Nguyễn.
Ngoài ra, hoàng tử Bảo Thắng và các công chúa Phương Mai, Phương Liên, Phương Dung, đều được bà chăm sóc và dạy dỗ theo tinh thần giao hòa Đông – Tây.
Hoàng hậu và các con vào tháng 5/1939 trên tờ Le Monde colonial illustré.
Hoàng đế Bảo Đại, Hoàng hậu Nam Phương và các con tháng 5/1939.
Ảnh Nam Phương hoàng hậu và các con đăng trên tờ Indochine hebdomadaire illustré năm 1942.
Dù thời gian trị vì trên cương vị Hoàng hậu chỉ hơn 10 năm (1934–1945), nhưng dấu ấn của Nam Phương hoàng hậu để lại mang tính biểu tượng.
Theo ghi chép, bà để lại cho hậu thế hình ảnh một bậc quốc mẫu mẫu mực. Từ nhan sắc, học thức đến vai trò xã hội, bà trở thành biểu tượng truyền cảm hứng mạnh mẽ cho phụ nữ Việt Nam trong hành trình bước ra khỏi khuôn khổ, vươn tới tri thức, và tự khẳng định giá trị bản thân.
