Họa sĩ Lê Thiết Cương - một trong những tên tuổi tiêu biểu của mỹ thuật đương đại Việt Nam vừa qua đời ở tuổi 63 sau thời gian chống chọi với bệnh ung thư. Sự ra đi của ông để lại khoảng trống lớn trong đời sống văn hóa nghệ thuật, khi không chỉ là họa sĩ, ông còn là nhà giám tuyển, phê bình, một người kết nối bền bỉ các lĩnh vực nghệ thuật.
Sinh năm 1962 tại Hà Nội, Lê Thiết Cương học hội họa từ nhỏ nhưng lớn lên tham gia quân ngũ. Sau khi rời quân ngũ, ông theo học thiết kế mỹ thuật tại Trường đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội từ năm 1985.
Hoạ sĩ Lê Thiết Cương.
Thuộc thế hệ họa sĩ sau đổi mới, ông trưởng thành trong bối cảnh nghệ thuật Việt Nam chuyển mình, tìm kiếm tiếng nói riêng giữa những trào lưu mới.
Ngay từ những năm 1990, tranh của Lê Thiết Cương đã tạo dấu ấn với lối biểu đạt giản lược đến cực hạn. Đây là những hình khối đơn giản, không gian phẳng, bảng màu tiết chế, nhằm khơi dậy chiều sâu nội tâm và triết lý phương Đông.
Phong cách của họa sĩ Lê Thiết Cương được định hình bởi nét độc đáo và sự tối giản tinh tế, một con đường mà anh cảm thấy như được định sẵn cho mình từ khi còn trẻ.
Trong sự nghiệp hội họa sôi nổi của mình, Lê Thiết Cương đã tổ chức 26 triển lãm cá nhân trong nước và nước ngoài từ năm 1991 cùng nhiều triển lãm nhóm.
Tác phẩm của Lê Thiết Cương được giới chuyên môn và công chúng đánh giá cao, không chỉ ở Việt Nam mà cả trên bình diện quốc tế. Nhiều tranh của anh đã được trưng bày tại các bảo tàng, phòng tranh lớn trong và ngoài nước.
Ông có các phẩm trong bộ sưu tập của Bảo tàng Nghệ thuật Singapore (SAM), Bảo tàng Royal de Mariemont (Vương quốc Bỉ) và Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.
Lê Thiết Cương từng đoạt 2 giải thưởng Good Design Award (Nhật Bản) trong các năm 2003-2004, 2005-2006.
Lê Thiết Cương không chỉ gói mình trong không gian của giá vẽ. Ông là nghệ sĩ đa năng, đam mê mọi hình thức sáng tạo từ thơ, văn, điện ảnh, nhiếp ảnh, điêu khắc, kiến trúc, thiết kế. Ở vai trò giám tuyển, ông đã tổ chức hàng trăm triển lãm trong và ngoài nước, giới thiệu tác phẩm của những nghệ sĩ tên tuổi lẫn nghệ sĩ trẻ, tạo nên nhịp kết nối sống động giữa các thế hệ.
Trong vai trò phê bình, ông là người thẳng thắn, có chính kiến và luôn đi ngược lại với sự dễ dãi, chạy theo thị hiếu. Ông thường viết báo, viết sách, chia sẻ góc nhìn về mỹ học, văn hóa, nghệ thuật và cả đời sống thị dân. Văn phong sắc sảo, ngắn gọn, đầy cá tính như chính tranh của ông.
Ông cũng là người sáng lập và điều hành Gallery 39 - không gian nghệ thuật độc lập tại Hà Nội, hoạt động bền bỉ hơn 20 năm qua. Nơi đây không chỉ là điểm hẹn của giới mỹ thuật, mà còn là nơi tổ chức các buổi đọc thơ, ra mắt sách, chiếu phim...
Một số sách đã xuất bản của ông phải kể đến như Lê Thiết Cương Thấy (Nhà xuất bản Trẻ, 2017), Nơi chốn đi và về - in cùng Trần Tiến Dũng (Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2017), Nhà và người (Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2024), Trò chuyện với hội họa (Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2025)…
Năm 2022, ông tổ chức triển lãm Lối xưa kết hợp hội họa và thủ công truyền thống. Triển lãm không chỉ giới thiệu tranh, mà còn làm sống lại cảm thức Á Đông, đặt nghệ thuật đương đại vào đối thoại với văn hóa dân gian. Những dự án như thế là minh chứng cho tinh thần “làm nghệ thuật không chỉ để bày, mà để sống”.
"Tối giản là tôi, tôi là tối giản. Tối giản là cá tính cốt tử của tôi, là ADN, là vân tay", hoạ sĩ từng khẳng định.
Một vài tác phẩm của hoạ sĩ Lê Thiết Cương.
Dù thành danh từ lâu, Lê Thiết Cương chưa từng ngừng lao động nghệ thuật. Gần như mỗi năm, ông đều có triển lãm mới, xuất bản sách mới, tổ chức sự kiện nghệ thuật mới. Ông có thể xuất hiện ở một buổi ra mắt phim, rồi hôm sau lại thấy ông đọc thơ trong một đêm thiền trà. Ông sống khiêm nhường, kiệm lời, nhưng dấn thân không mệt mỏi.
Những tháng cuối đời, dù sức khỏe yếu dần, ông vẫn làm việc. Trên trang cá nhân, ông không kể bệnh, không than vãn, chỉ chia sẻ thơ, tranh và các dự án nghệ thuật đang ấp ủ.
Lê Thiết Cương, với tài năng và phong cách độc đáo, đã góp phần không nhỏ vào sự phát triển của nghệ thuật Việt Nam, đặc biệt là hội họa mang phong cách tối giản. Cuộc sống của ông không chỉ là câu chuyện của một họa sĩ thành công mà còn là hành trình của một người nghệ sĩ chân thực, sống và sáng tạo tự do theo cách riêng của mình.
