Tới đây, không chỉ được chiêm ngưỡng hai bộ "ngọc cốt" cá Ông (cá voi) rất lớn, du khách còn có thể tìm hiểu những câu chuyện kỳ bí về cá Ông đã gắn liền với tâm thức của người dân trên đảo.
Hai bộ xương cá Ông tại đây được người dân địa phương bảo tồn và thờ cúng qua nhiều thế hệ. Năm 2020, đặc khu Lý Sơn đã đầu tư 14 tỷ đồng để xây nhà trưng bày và phục dựng 2 bộ xương.
Tháng 9/2024, tổ chức Kỷ lục Việt Nam xác lập kỷ lục "Lăng Tân - Huyện Lý Sơn: Nơi lưu giữ và trưng bày 2 bộ xương cá Ông được phục dựng trên đảo lớn nhất Việt Nam".
Bộ xương lớn là "Ông Cả", được phong là Đồng Đình Đại vương, dài 22m, cao 4m, xương ngà dài 4,7m. Bộ xương nhỏ hơn dài 18m, mang tên "Đức Ngư nhị vị tôn thần".
Mỗi bộ xương gồm 50 đốt sống, 28 xương sườn và phần đầu được phục dựng bằng kỹ thuật nhựa hóa, sử dụng cốt thép và vật liệu chuyên ngành kỹ thuật, mỹ thuật.
 |
 |
Trong tâm thức của người dân Lý Sơn và các làng chài ven biển, khi ra biển gặp sóng to gió lớn, mạng sống bị đe dọa, cá Ông sẽ độ mạng cứu người, trở thành chỗ dựa tinh thần quý giá, là nơi gửi gắm niềm tin.
Theo các nhà nghiên cứu, tục thờ cá voi (cá Ông) xuất phát từ người Chăm, sau đến người Việt và người Hoa. Thời nhà Nguyễn, dân gian lưu truyền vua Gia Long đã sắc phong cá Ông là thần, khuyến dụ người dân thờ phụng.
Hiện nay, tới Nhà trưng bày bộ xương cá Ông và Lăng Tân, du khách có thể quét mã QR để tìm hiểu thông tin thú vị về lịch sử, truyền thuyết của di tích do Phòng Văn hóa, khoa học và thông tin Lý Sơn, nay là Phòng Văn hóa - xã hội phát hành.
Theo truyền thuyết, xưa kia, khi Đồng Đình Đại Vương mất, thân hình còn nguyên vẹn, nặng hơn 55 tấn. Ông quá to nên người dân không cách nào đưa lên bờ an táng. Ban tế tự của xóm Đông, làng An Vĩnh khi ấy lập bàn thờ, làm lễ lên đồng để xin phép thần. Người dân đào huyệt sẵn và một cơn sóng lớn, gió mạnh ập tới, đưa Đồng Đình Đại Vương vào huyệt.
Dân làng xem đó là sự hiển linh, rất vui mừng, góp công, góp của và lập lăng thờ.
Người dân địa phương cho biết, trước đây, ông cha họ dùng gầu hứng mỡ cá Ông rồi cho vào các lu nước lưu trữ. Khi thân cá chỉ còn lại xương, người dân dùng chính mỡ cá bôi lên bộ xương cá Ông để bảo quản.
Lăng Tân được xây dựng vào năm Minh Mạng thứ 13 (1832), đến năm 1901 (năm Thành Thái thứ 13) được xây lại. Năm 2002, do biển xâm thực vào sâu trong đất liền, nên nhân dân đảo đã di dời và xây dựng lại lăng mới.
Hằng năm, vào ngày 3/5 âm lịch, người dân lại về đây tổ chức lễ cúng hoàn nguyện, lễ cầu ngư, bày tỏ lòng tôn kính với hai cá Ông và mong mùa biển bội thu.
Lăng Tân được xây dựng theo hình chữ "Tam", gồm 3 tòa nhà: Tiền đường, chính điện và hậu cung. Trên nóc các tòa nhà đều đắp nổi hình "lưỡng long chầu nguyệt" và trang trí rồng, phượng tại các bờ mái, góc mái trông rất sinh động.
Đây là công trình kiến trúc nghệ thuật tín ngưỡng thờ cá Ông được UBND tỉnh Quảng Ngãi quyết định xếp hạng di tích cấp tỉnh.
