Cuốn hồi ký Giáo sư - Viện sĩ - Thiếu tướng - Anh hùng Lao động Trần Đại Nghĩa: Cuộc đời và hành trình sự nghiệp lần đầu tiên được xuất bản tại Việt Nam (do Nhà xuất bản Lao Động phối hợp cùng HanoiBooks thực hiện).
Hồi ký ghi lại trọn vẹn cuộc đời, sự nghiệp và những năm tháng cống hiến thầm lặng của Giáo sư Trần Đại Nghĩa - tên khai sinh Phạm Quang Lễ (1913-1997), một trong những trí thức lớn tiêu biểu của Việt Nam thế kỷ XX. Khi đang là kỹ sư trưởng làm việc tại Pháp và Đức với mức lương 22 lượng vàng mỗi tháng, ông đã từ bỏ cuộc sống vật chất đầy đủ để trở về Tổ quốc theo tiếng gọi thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, dấn thân vào sự nghiệp kháng chiến trong bối cảnh đất nước vô cùng khó khăn, thiếu thốn.
Hồi ký dày 240 trang, gồm 4 chương: Cuộc đời Giáo sư Trần Đại Nghĩa; Hành trình sự nghiệp; Giáo sư Trần Đại Nghĩa trong mắt gia đình; Những hình ảnh về Giáo sư Trần Đại Nghĩa. Nội dung khắc họa hành trình học tập xuất sắc của cậu học trò Phạm Quang Lễ từ miền Tây Nam Bộ, những năm du học tại Pháp rồi làm việc trong lĩnh vực hàng không, vũ khí tại châu Âu, trước khi trở về nước cống hiến trọn đời cho nền khoa học - quân sự Việt Nam.
Tháng 5/1946, ông cùng các trí thức yêu nước theo Chủ tịch Hồ Chí Minh về nước, trực tiếp tham gia tổ chức, nghiên cứu và chế tạo vũ khí cho quân đội tại Việt Bắc. Ngày 5/12/1946, Bác Hồ đặt tên mới cho ông là Trần Đại Nghĩa và giao trọng trách Cục trưởng Cục Quân giới. Ông được phong quân hàm Thiếu tướng năm 1948, giữ nhiều cương vị quan trọng trong quân đội và giáo dục, là Hiệu trưởng đầu tiên của Trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Ông được trao tặng Huân chương Hồ Chí Minh và danh hiệu Anh hùng Lao động.
Một dấu ấn nổi bật được nhắc lại trong hồi ký là quá trình nghiên cứu, chế tạo súng và đạn chống tăng Bazooka Việt Nam trong điều kiện vô cùng thiếu thốn, góp phần quan trọng vào những chiến thắng đầu tiên của quân đội ta trước xe tăng và lô cốt Pháp.
Theo gia đình, đây là cuốn hồi ký duy nhất của Giáo sư - Thiếu tướng Trần Đại Nghĩa được thực hiện khi ông còn sống, với mong muốn để lại tư liệu quý cho quân đội và các thế hệ sau về những năm tháng cống hiến lặng thầm trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.
Nhân dịp sách ra mắt, cựu quân nhân Trần Lâm (Binh đoàn 11, Lữ đoàn 386, Bộ Quốc phòng) cũng đã sáng tác ca khúc Trần Đại Nghĩa tên người như một lời tri ân sâu sắc đối với những đóng góp lớn lao của ông cho Tổ quốc. Ca khúc được giới thiệu đúng dịp kỷ niệm 81 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam (22/12/2025).
