Bộ phim Phù sa ngọt vừa kết thúc nhưng tác phẩm vẫn để lại dư âm lắng lại trong lòng khán giả như một lớp phù sa bồi đắp cảm xúc về Hà Nội. Đó không chỉ là một Thủ đô năng động trong nhịp phát triển, mà còn là một Hà Nội rất đỗi đời thường, đẹp từ những điều bình dị như những cảnh quay đậm chất điện ảnh nơi những phận người ven sông Hồng sống chậm giữa dòng chảy đổi thay của đô thị. Đây cũng là bộ phim truyền hình Việt Nam đầu tiên phát sóng quảng bá với chất lượng hình ảnh 4K do Đài Hà Nội sản xuất
Bộ phim gợi lên hình ảnh một Hà Nội dung dị mà ấm áp, nơi truyền thống và hiện đại đan xen, nơi con người vẫn gìn giữ tình làng nghĩa xóm, sự tử tế và niềm tin vào tương lai tươi sáng, cùng với sự chuyển hóa của các tuyến nhân vật và cảnh quan ven sông, phim mang đến cho khán giả cái nhìn rõ nét về tầm nhìn chiến lược của thành phố về quy hoạch Trục đại lộ cảnh quan sông Hồng.
Phù sa ngọt kể về cuộc sống của người dân Hà Nội bên ven sông Hồng.
Nhân dịp này, chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với đạo diễn Nguyễn Mạnh Hà, người đã thổi hồn vào câu chuyện về cuộc sống bình dị, giàu tình người bên bờ sông Hồng. Anh đã tinh tế khắc họa vẻ đẹp mộc mạc, đồng thời nắm bắt những chuyển động âm thầm của khu vực này trong dòng chảy Hà Nội đang chuyển mình.
Chào anh! Hà Nội là một đề tài quen thuộc nhưng chưa bao giờ cũ. Điều gì ở Phù sa ngọt khiến anh tin rằng, đây là câu chuyện cần được kể vào thời điểm này và “chất Hà Nội” nào anh muốn đọng lại trong lòng khán giả sau cùng?
Hà Nội từ lâu đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận, là mảnh đất giàu chất liệu cho sáng tạo nghệ thuật nói chung và điện ảnh truyện nói riêng. Với vẻ đẹp cổ kính hòa quyện cùng nhịp sống hiện đại và chiều sâu văn hóa, lịch sử và con người Thủ đô, các tác phẩm phim truyện về Hà Nội đã vẽ nên một bức tranh đa sắc, sinh động về mảnh đất ngàn năm văn hiến.
Trong bối cảnh ngày nay, khi đất nước ta, trong đó có Thủ đô Hà Nội đang bước vào kỷ nguyên của phát triển thịnh vượng, hùng cường, tôi tin rằng “Phù Sa Ngọt” là câu chuyện cần được kể ở thời điểm này. Với cách tiếp cận mới mẻ, tác phẩm khắc họa một Hà Nội đang không ngừng vận động, đổi mới mạnh mẽ, nơi hiện diện những con người năng động, giàu tinh thần khởi nghiệp và khát vọng kiến tạo.
Đồng thời, đó cũng là một Hà Nội trong quá trình chuyển mình, khi các giá trị truyền thống, tinh thần cộng đồng, lòng nhân ái và ý chí vươn lên phải đối diện, va đập và tự làm mới mình trước tác động của kinh tế thị trường và nhịp sống hiện đại hối hả.
Bộ phim không khai thác Hà Nội của quá khứ hay những biểu tượng đã quá quen thuộc mà tìm kiếm "chất Hà Nội" trong nhịp đập của những con người bình dị, những thân phận “bé nhỏ” ven sông, những mảnh đời đang vật lộn để tồn tại và kiếm tìm hạnh phúc.
Điều tôi mong muốn đọng lại trong lòng khán giả không phải là một Hà Nội hào nhoáng mà là một Hà Nội của tình người, của sự bao dung và khả năng vươn lên mạnh mẽ như những lớp phù sa bồi đắp, tạo nên nền tảng tinh thần vững chắc để con người vẫn ngời lên vẻ đẹp ngọt lành, kiên cường trong áp lực sinh tồn, vẫn vượt lên từ nghèo khó, gian nan, trắc trở.
Đạo diễn Nguyễn Mạnh Hà.
Phù Sa Ngọt không đi theo những hình ảnh biểu tượng quen thuộc mà tập trung khai thác đời sống con người Hà Nội đương đại. Vì sao anh lựa chọn cách tiếp cận này và anh đã làm thế nào để vừa phản ánh nhịp sống hội nhập, vừa gìn giữ được cốt cách trầm lắng, tinh tế của Hà Nội trong tác phẩm?
Tôi lựa chọn cách tiếp cận đương đại vì tin rằng, cốt cách và tinh thần Hà Nội không nằm trong những khung hình ước lệ mà ẩn sâu trong đời sống thường nhật của những con người đang sống, yêu thương, mơ ước và vật lộn với nó.
Hà Nội hôm nay là sự đan xen phức tạp giữa cũ và mới, giữa truyền thống và hội nhập. Để phản ánh điều đó mà vẫn giữ được cái hồn trầm lắng, tinh tế, chúng tôi đặt nhân vật vào một không gian là khu ven sông, nơi vừa chứng kiến sự xô bồ của đô thị hóa, vừa lưu giữ nhịp sống chậm rãi, tình làng nghĩa xóm.
Chất Hà Nội được thể hiện qua cách những con người ấy đối xử với nhau, đó là sự sẻ chia thầm lặng; tình cảm kín đáo nhưng sâu nặng; sự hài hước "rất đời" và cả những định kiến, mâu thuẫn không thể tránh khỏi. Chúng tôi để các nhân vật nói tiếng nói của thời đại họ đang sống, với những lo toan về cơm áo gạo tiền, về chỗ ở, về tương lai con cái nhưng đặt nền tảng trên những giá trị nhân văn bền vững, đó là lòng trắc ẩn, trách nhiệm và khát vọng xây dựng một mái ấm.
So với những dự án trước đây, bộ phim do Đài Hà Nội sản xuất này có phải là một hướng đi mới trong phong cách kể chuyện của anh? Nếu có, sự khác biệt lớn nhất nằm ở đâu?
Có thể nói "Phù Sa Ngọt" là một bước chuyển trong cách kể chuyện của tôi. Nếu trước đây tôi thường tập trung vào những câu chuyện với tuyến nhân vật chính và phụ rõ ràng thì ở bộ phim này, tôi xây dựng một "bức tranh cộng đồng" với nhiều tuyến nhân vật song hành, mỗi người đều có câu chuyện, nỗi niềm và hành trình phát triển riêng. Họ như những mảnh ghép, cùng nhau tạo nên bức tranh toàn cảnh về một khu xóm, từ đó làm nổi bật chủ đề chính: sức mạnh của sự gắn kết và đồng lòng.
Sự khác biệt lớn nhất nằm ở chỗ, thay vì một cốt truyện xoay quanh số phận của một vài cá nhân, chúng tôi kể câu chuyện về số phận của cả một cộng đồng trước những thay đổi và thách thức. Đây là cách kể có tính tổng quát, đòi hỏi sự cân bằng và tinh tế trong việc dẫn dắt nhiều mạch truyện để chúng hòa quyện, bổ trợ cho nhau, cùng hướng đến một thông điệp chung.
Diễn viên Linh Sơn và Phương Anh là nhân vật chính trong phim.
Tại sao anh không lựa chọn các diễn viên trẻ đang nổi mà ưu tiên những gương mặt mới? Đây có phải là một quyết định mạo hiểm và anh kỳ vọng điều gì từ sự “chưa quen mặt” ấy trên màn ảnh?
Tôi không xem đây là một quyết định mạo hiểm mà là một sự lựa chọn cần thiết và có chủ đích. Các diễn viên trẻ đang nổi mang đến độ nhận diện và sức hút truyền thông nhưng đôi khi hình ảnh đã định hình, đã được “đóng khung” qua nhiều vai diễn trước đó có thể phần nào làm suy giảm cảm giác chân thực khi họ đảm nhận những nhân vật bình dị, đời thường như: Nga, Đăng, Liên, Nhài, Tòng, Tùng, Hùng, Ông Tân, vợ chồng bà Hoè, Lực,...
Tôi mong khán giả được gặp trên màn ảnh những con người “thật” nhất, không bị định hình hay chi phối bởi các khuôn mẫu quen thuộc. Chính sự “chưa quen mặt” của những gương mặt mới lại trở thành một lợi thế, mang đến cảm giác tươi mới, chân chất và mộc mạc, rất phù hợp với tinh thần của nhân vật.
Họ bước vào vai diễn bằng trọn vẹn sự mới mẻ, nhiệt huyết và khả năng hòa nhập sâu vào đời sống nhân vật, không bị đặt lên bàn cân so sánh với bất kỳ hình ảnh nào trước đó. Tôi tin rằng, chính sự chân thành ấy sẽ chạm tới cảm xúc khán giả, để họ tin rằng, đây là những con người có thật, đang hiện hữu ngay trong cuộc sống quanh mình.
Trong quá trình làm phim, đâu là khoảnh khắc hay chi tiết khiến anh cảm thấy “rất Hà Nội”, đến mức nếu thiếu đi thì Phù sa ngọt sẽ không còn trọn vẹn?
Có rất nhiều khoảnh khắc nhưng có lẽ chi tiết khiến tôi cảm thấy "rất Hà Nội" nhất chính là hình ảnh quán nước nhỏ vỉa hè của bà Hoè - trung tâm "thông tin" và kết nối của cả xóm. Đó không chỉ là nơi mua bán, mà là không gian sinh hoạt cộng đồng thu nhỏ, nơi mọi chuyện buồn vui, tin đồn, những cuộc tranh luận nảy lửa và cả những sự giúp đỡ âm thầm đều được diễn ra.
Ở đó, ta thấy được tính cách người Hà Nội: sự sắc sảo, hay "buôn dưa lê" nhưng cũng ấm áp tình người, sẵn sàng chia sẻ từ miếng trầu, chén nước đến những câu chuyện đời thường. Nếu thiếu vắng không gian đặc trưng ấy, bộ phim sẽ đánh mất nhịp thở đời sống chân thực nhất, mất đi phần “hồn” gắn kết những mảnh đời riêng lẻ thành một cộng đồng. Chính nơi ấy là “trái tim” minh chứng rằng, dẫu cuộc sống có bộn bề, người Hà Nội vẫn gìn giữ thói quen gặp gỡ, quan sát và quan tâm lẫn nhau.
Một số cảnh trong phim.
Với anh, điều khó nhất khi làm phim về Hà Nội hôm nay là kể một câu chuyện mới hay giữ được tinh thần Hà Nội không bị hòa tan trong đời sống hiện đại?
Theo tôi, điều khó nhất không phải là kể một câu chuyện mới vì Hà Nội luôn sinh ra những câu chuyện mới mỗi ngày. Thách thức lớn hơn chính là giữ được tinh thần Hà Nội giữa dòng chảy hiện đại hóa, để nó không bị biến thành một không gian đô thị vô danh, mất đi bản sắc.
Tinh thần ấy nằm ở "chất" con người: sự tinh tế trong ứng xử, lòng tự trọng dù nghèo khó, tình cảm kín đáo nhưng sâu sắc và đặc biệt là khả năng thích nghi, hòa nhập mà không đánh mất gốc rễ.
Trong "Phù Sa Ngọt", chúng tôi cố gắng lưu giữ tinh thần ấy qua cách các nhân vật đối mặt với biến cố: họ có thể tranh cãi, có định kiến nhưng cuối cùng vẫn biết đoàn kết, sẻ chia và cùng nhau tìm giải pháp.
Họ tiếp thu cái mới (công nghệ, cách làm kinh tế) nhưng vẫn trên nền tảng của các giá trị cũ: tình làng nghĩa xóm, sự trung thực và lòng yêu thương. Vậy nên, cốt lõi vẫn là việc xây dựng những con người Hà Nội đích thực, với đầy đủ những phẩm chất phức tạp và đẹp đẽ của họ, đặt họ vào bối cảnh đương đại, để họ tự viết nên câu chuyện của mình. Khi làm được điều đó, câu chuyện dù mới, vẫn sẽ mang hồn cốt rất Hà Nội.
