Đối với người Thái ở Tây Bắc, hoa ban không chỉ dùng để trang trí cảnh quan, nhà cửa mà còn là nguyên liệu để chế biến thành nhiều món ăn ngon như hoa ban xào, hoa ban nấu canh, hoa ban đồ xôi…
Trong đó, nộm hoa ban là món ăn phổ biến và được bà con yêu thích nhất bởi hương vị lạ miệng, thanh mát.
Với người dân Tây Bắc, hoa ban cũng như măng rừng, đều được xem là món quà quý mà thiên nhiên ban tặng. Ảnh: Mộc Châu Ơi
Chị Hà Phương (sống ở phường Chiềng Cơi, TP Sơn La) cho biết, hoa ban có 2 loại là hoa tím và hoa trắng. Loại nào cũng có thể sử dụng làm thức ăn nhưng hoa ban tím được ưa chuộng hơn.
Hàng năm, khoảng từ tháng 2 đến tháng 4 âm lịch là mùa hoa ban nở. Đây cũng là thời điểm măng rừng Tây Bắc vào vụ nên người dân thường kết hợp 2 nguyên liệu này lại để làm nộm.
Hoa ban là nguyên liệu không thể thiếu trong món nộm thơm ngon của người Thái ở Tây Bắc. Ảnh: Trần Phương Thảo
Chị Phương cho hay, nguyên liệu để làm món nộm hoa ban chuẩn vị của người Thái gồm có hoa ban, măng đắng, rau thối, lạc rang và cá suối nướng. Món ăn này không thể thiếu một vài gia vị đặc trưng như tỏi, ớt, mắc khén, rau thơm (húng vịt, húng đỏ, rau sắng…).
Song, tùy điều kiện từng nhà mà người ta có thể thêm hay bớt các nguyên liệu kèm theo, tùy sở thích.
“Hoa ban hái về thì nhặt bỏ cuống già, giữ lại cánh và nhụy hoa rồi đem rửa sạch, trụng qua nước sôi, sau đó vớt ra để ráo.
Các gia đình nên chọn măng vầu hoặc măng đắng, đem xắt nhỏ, ngâm nước muối loãng rồi luộc vừa chín tới, vớt ra chờ ráo và thái thành các lát mỏng vừa ăn. Cá suối nướng thì gỡ thịt, bỏ xương và đem giã nhỏ”, chị Phương nói.
Các nguyên liệu được sơ chế cẩn thận trước khi trộn. Ảnh: Trần Bích Ngọc
Theo chị, trước khi trộn cùng các gia vị, bà con thường vò nát hoa ban đã trụng. Tiếp đến, người ta thêm măng đắng và các loại rau thơm thái nhỏ, nêm chút gia vị như muối, ớt, tỏi, đường, mắc khén, riềng giã nhỏ, nước cốt chanh… rồi trộn đều tay. Chờ chừng 10-15 phút cho nguyên liệu thấm vị thì thêm thịt cá suối đã giã.
Khi bày món nộm lên đĩa, bà con mới rắc thêm lạc rang để món ăn trông bắt mắt hơn và làm tăng hương vị hấp dẫn.
Chị Phương cho biết, món nộm hoa ban chế biến đơn giản nhưng vị ngon lạ, dễ ăn. Hoa ban có vị ngọt dịu tự nhiên, hơi chát nhẹ, còn măng sơ chế cẩn thận nên giảm vị đắng và vẫn giữ được độ giòn, tươi.
Từ món ăn dân dã của người Thái ở Tây Bắc, món nộm hoa ban giờ được đưa vào thực đơn của các nhà hàng, quán ăn địa phương để phục vụ nhu cầu thưởng thức của du khách gần xa. Ảnh: Trần Bích Ngọc
Từng có dịp lên Tây Bắc và thưởng thức nộm hoa ban với măng đắng, chị Thanh Nga (ở Hà Nội) nhận xét món ăn có sự hòa quyện của nhiều vị chua, cay, mặn, đắng, ngọt, bùi, kích thích vị giác.
“Nộm hoa ban là món ăn riêng có của mùa xuân, mang đậm hương vị núi rừng và thích hợp để giải ngấy.
Vì yêu thích hương vị khó hòa lẫn của món nộm này mà năm nay, cả gia đình tôi lại quyết định vượt hơn 280km đến Sơn La, vừa trải nghiệm lễ hội hoa ban, vừa thưởng thức món ăn từ loài hoa trứ danh của Tây Bắc”, chị Nga kể.
Một số món ngon từ hoa ban. Ảnh: Lê Triều Dương
Ngoài tới tận nơi trải nghiệm, người phụ nữ này còn tiết lộ đã mua hoa ban về Hà Nội rửa sạch, đồ chín rồi cấp đông hoặc phơi khô để có thể sử dụng quanh năm.
Chị cũng học nấu một số món ngon từ hoa ban theo hướng dẫn của đồng bào dân tộc Thái như xào cùng thịt bò, thịt lợn hay trộn gia vị rồi nhồi bụng cá để nướng hoặc hấp.
Mỗi món đều có hương vị thơm ngon riêng, cả người lớn và trẻ nhỏ đều có thể thưởng thức.
