Tại Nhật Bản, có một món ăn khiến du khách nước ngoài sốc văn hóa ngay từ lần đầu thấy món katsu ika odori-don, hay còn gọi là “cơm mực nhảy múa”. Trên một bát cơm trắng, con mực tươi vừa được sơ chế dường như sống lại, với những chiếc xúc tu ngọ nguậy khi được rưới nước tương.
“Cơm mực nhảy múa” là gì?
Katsu ika odori-don là một món ăn đặc sản nổi tiếng tại hai tỉnh ven biển Aomori và Hokkaido, nơi đánh bắt mực tươi quanh năm. Món này gồm cơm trắng hoặc mì, phủ trứng cá, rong biển và một con mực vừa được sơ chế. Khi đầu bếp rưới nước tương lên, xúc tu con mực bắt đầu quằn quại như đang múa, tạo nên cảnh tượng vừa kỳ lạ vừa hấp dẫn với nhiều thực khách.
Tuy nhiên, con mực không còn sống. Chuyển động này chỉ là phản ứng hóa học khi muối trong nước tương kích thích dây thần kinh còn hoạt động trong cơ thể mực tươi, khiến cơ bắp co giật trông như con vật sống lại.
Nguồn gốc chính xác của odori-don vẫn còn gây tranh luận. Nhiều người cho rằng nó xuất phát từ tập tục ẩm thực cổ của Nhật gọi là odorigui, nghĩa là “ăn khi đồ ăn còn sống và đang nhảy múa”, phổ biến với cá nhỏ hoặc hải sản tươi.
Một số khác lại cho rằng, món mực nhảy được lấy cảm hứng từ ikizukuri, cách chế biến sashimi từ hải sản sống, hoặc từ món sannakji của Hàn Quốc, được làm từ bạch tuộc tươi còn cử động.
Một blogger ẩm thực từng nhận định: “Việc ăn hải sản còn động đậy từng là biểu tượng của sự giàu có và đẳng cấp trong xã hội Nhật xưa”.
Từ món truyền thống đến hiện tượng ẩm thực toàn cầu
Món "cơm mực nhảy múa" thực ra đã có từ lâu ở Hokkaido, nhưng chỉ thực sự gây bão mạng xã hội khoảng 10 năm trước. Khi nhà hàng Ikkatei Tabiji ở thành phố Hakodate tung ra phiên bản “mực nhảy”, để nguyên con mực trên cơm và rưới nước tương ngay trước mắt thực khách. Các đoạn video ghi lại cảnh tượng ấy nhanh chóng lan truyền khắp thế giới.
Những thước phim mực “sống lại” khiến người xem nửa hoảng hốt, nửa tò mò, và biến món ăn này thành hiện tượng toàn cầu.
Ngay khi xuất hiện, món mực nhảy đã vấp phải phản ứng dữ dội từ truyền thông phương Tây, với câu hỏi: “Nếu con mực vẫn còn cử động khi ăn, liệu đây có phải là hành vi ngược đãi động vật”.
Tuy nhiên, các đầu bếp Nhật khẳng định, con mực đã chết hoàn toàn trước khi phục vụ, và “điệu nhảy” chỉ là kết quả của sự tươi mới cực độ của nguyên liệu. Đối với người Nhật, đây là một màn trình diễn ẩm thực, thể hiện tinh thần tôn trọng nguyên liệu và kỹ năng chế biến chính xác đến từng giây.
Một số nhà nghiên cứu cho rằng, món ăn này tồn tại không chỉ vì hương vị mà còn vì sức hấp dẫn thị giác trong thời đại mạng xã hội, nơi món ăn đẹp và lạ có thể trở thành hiện tượng chỉ sau vài giây.
